Ngày 24/12/2018, tại Quyết định số 1821/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, cùng với 22 bảo vật khác, hộp vàng Ngọa Vân - Yên Tử (Niên đại: Thế kỷ XIV) được công nhận là Bảo vật quốc gia. Hiện bảo vật này đang được bảo quản, trưng bày và phát huy giá trị tại Bảo tàng Quảng Ninh.
Hộp vàng Ngọa Vân – Yên Tử được phát hiện ngày 21/6/2012 trên địa phận thôn Trại Lốc, xã An Sinh, thị xã Đông Triều. Trên đường cùng phật tử đi lễ phật tại chùa am Ngọa Vân, Đại đức Thích Quang Hiển - trụ trì chùa Trung Tiết đã phát hiện được chiếc hộp kim loại màu vàng do máy xúc đào lộ ra từ sườn đồi.
Thôn Trại Lốc - vị trí tìm được hộp vàng
Hộp vàng Ngọa Vân – Yên Tử là một tác phẩm nghệ thuật đặc sắc, mang dáng dấp của một bông sen đang độ mãn khai, có trọng lượng 56,44 gram (tương đương khoảng 15,04 chỉ vàng). Tổng thể hộp được chia làm 3 phần: chân đế, thân và nắp, chiều cao hộp là 42mm trong đó phần thân cao 28,4 - 32mm, đường kính thân 51mm.
Hộp có dáng hình cầu, thân tạo nổi 11 múi, mỗi múi giống như hình cánh sen cong tròn. Nắp hộp hình bán cầu, các múi nổi khớp với các cánh sen ở phía dưới thân, giữa nắp là đài sen được bao bọc bởi lớp cánh lớn.
Hoa văn trên hộp vàng được chạm khắc thủ công, trong lòng các cánh sen, với phần nền gấm vân mây còn trang trí hình họa tiết hoa chanh, là đặc điểm cho thấy trình độ và kỹ thuật hết sức điêu luyện của nghệ nhân chế tác đương thời. Các đường nét và họa tiết hoa văn nhỏ, với nét khắc sắc nét, khỏe khoắn trên nền cốt rất mỏng. Tất cả hoa văn đều điển hình cho phong cách mỹ thuật thời Trần. Cánh sen lớn, to mập được tạo tác với đường nét tinh xảo. Về chất liệu, theo kết quả từ Hội đồng Giám định cổ vật của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thực hiện ngày 9/10/2012, hộp được chế tạo với 90% thành phần là vàng, còn lại là một ít kim loại màu để gia tăng độ cứng.
Hộp vàng Ngọa Vân – Yên Tử là di vật vô cùng quý giá, không chỉ bởi được làm bằng vàng mà hình dáng, hoa văn cũng được tạo tác rất hoàn hảo, mang tính nghệ thuật cao, thể hiện tính đẳng cấp của loại hình đồ vật quý của tầng lớp cao trong xã hội thời Trần. Đây là di vật bằng vàng thời Trần duy nhất hiện còn, có hình dáng độc đáo, hoa văn trang trí tinh xảo, bố cục chặt chẽ, phản ánh trình độ kỹ thuật kim hoàn, trình độ thẩm mĩ, trí tuệ sáng tạo cao của các nghệ nhân thời Trần. Theo nghiên cứu của các nhà khoa học, hộp vàng Ngọa Vân – Yên Tử là một pháp khí có tên gọi là Át già khí, một thuật ngữ dùng để chỉ cốc/bát đựng nước thơm trong nghi lễ cúng dường của Phật giáo.
Việc phát hiện hộp vàng Ngọa Vân trên con đường hành hương lên am Ngọa Vân - nơi Đức vua, Phật hoàng Trần Nhân Tông nhập Niết bàn và hóa Phật là một tư liệu quan trọng khẳng định giá trị của di tích Am - Chùa Ngọa Vân, thánh địa của Thiền phái Trúc Lâm; đồng thời, phản ánh tư tưởng và đời sống văn hóa tâm linh ở trung tâm Phật giáo Trúc Lâm của tầng lớp quý tộc thời Trần.
Đến Bảo tàng Quảng Ninh, nhân dân và du khách sẽ được tận mắt chiêm ngưỡng Hộp vàng Ngọa Vân – Yên Tử và 07 Bảo vật Quốc gia khác của tỉnh Quảng Ninh. Các bảo vật này được trưng bày tại một không gian riêng, với chế độ bảo quản đặc biệt và hệ thống an ninh theo quy định về bảo quản bảo vật Quốc gia./.
• Một số hình ảnh có liên quan:
Am Ngọa Vân – Đông Triều Quảng Ninh
Du khách tham quan, chiêm ngưỡng hộp vàng Ngọa Vân – Yên Tử
Học sinh tham quan,học tập và chiêm ngưỡng hộp vàng Ngọa Vân – Yên Tử
Bài, ảnh: Đặng Hoa, TL BTQN