Những tiêu chí để Bình gốm hoa sen xứng đáng là Bảo vật Quốc gia, bao gồm: là hiện vật gốc, độc bản, là cổ vật vô cùng quý giá, với kỹ thuật làm gốm đỉnh cao và họa tiết hoa văn đặc biệt, không giống với bất kỳ một cổ vật nào cùng thời.

 

 

Bình gốm hoa sen có số đăng ký: BTQN.6143 g677. Bình được làm từ cao lanh và đất sét trắng, với chiều cao tổng thể là 24,2cm, sâu lòng 21cm, đường kính rộng nhất 32cm, nặng 6.600 gram. Bình có cổ đứng, cổ ngắn, miệng hơi loe, vai ngang, thân phình, hóp dần về đáy. Toàn thân bình tạo nổi 10 múi, mỗi múi nổi cong, tạo hình như cánh sen đang ôm đài sen, tổng thể bình tạo dáng nhìn giống bông hoa sen 10 cánh đang độ mãn khai. Miệng bình có đường kính 14cm, là loại miệng đứng, hình trụ tròn, mép miệng được bẻ vát và hơi nhô ra phía ngoài, tạo sự cân đối hài hòa cho phần miệng, bên dưới phần miệng là phần vai của bình. Phần này được trang trí những cánh sen nổi, tả thực. Đáy bình có đường kính 15,8cm, là loại đáy lõm, để mộc, chân đế thấp tạo ngấn hình con tiện. Trong lòng đế được cắt vát, tạo sửa cẩn thận. Thân bình dày 0,9cm. Điểm đặc sắc tiếp theo của bình nằm ở hai bộ phận là quai và vòi, họa tiết hình chim Anh Vũ ngủ được trang trí cách điệu làm quai bình, ở vị trí đối xứng với họa tiết hình đầu rồng ở phần vòi tạo sự cân đối bố cục cho tổng thể thân bình. Quai bình được đắp nổi tạo hình chim Anh Vũ dài 8,5cm, rộng 2,6cm, có dáng thon, tỉ lệ cân đối, mắt to tròn, mỏ cong, đôi cánh được xếp lại trước bụng, đuôi hơi xòe, trên cánh và đuôi có những vạch chìm thể hiện phần lông vũ, phần bụng để trơn, phần lưng chim tiếp giáp trực tiếp với thân bình. Phần vòi được trang trí hình đầu rồng đắp nổi, có chiều dài 7cm, đầu rồng chạm khắc tạo đôi mắt tròn, cùng đôi tai dựng lên 2 bên, ở giữa tai là bờm và mào, nổi lên tạo hình cuộn sóng, bờm dài uốn lượn tỏa ra từ sau gáy hướng về phía sau lưng, miệng rồng há to ngậm vòi bình. Phần vòi trụ tròn nhô hẳn ra ngoài miệng rồng. Mép vòi cắt hơi vát, mép miệng vòi vê tròn. Toàn bộ bình được phủ men phía ngoài, trong lòng để mộc. Lớp men phía ngoài đã bị bong tróc một số vị trí do thời gian, men bình là loại men trắng hơi ngả xanh, bên trong lớp men hơi rạn. Men được phủ khá đều, không có dấu vết đọng giọt men. Họa tiết hoa văn băng cánh sen nổi là lớp họa tiết hoa văn thứ nhất được dùng trang trí trên quai bình, có tổng số 38 cánh sen to nhỏ đan xen nhau, kích thước cánh sen to có chiều rộng từ 1,8cm – 2,2cm, chiều dài là 8cm, các cánh sen tiếp nối đan sen nhau tạo thành đường tròn nối quanh đường riềm cổ ấm, dải họa tiết hoa văn băng cánh sen nổi cho ta thấy đầu mỗi cánh sen được tạo hơi cong và nhô lên như hình mũi hài. Các cánh sen được tạo nổi bố trí xen kẽ hài hòa, mềm mại tạo điểm nhấn mỹ thuật trên vai bình.

 

 

Căn cứ vào hình dáng và các họa tiết hoa văn trang trí trên thân bình, các chuyên gia giám định cổ vật, các nhà nghiên cứu kết luận Bình gốm hoa sen có niên đại thời Lý, thế kỷ thứ XI – XII, với giá trị đặc biệt về tín ngưỡng, tôn giáo, có thể là vật dụng được dùng trong việc thực hiện nghi lễ tín ngưỡng tôn giáo trong lịch sử. Tổng thể hình dáng, bố cục, họa tiết hoa văn thân bình, thể hiện đề tài cánh sen làm trung tâm. Hình tượng hoa sen biểu trưng cho phật giáo, là quốc giáo của thời kỳ này, hình tượng chim Anh Vũ, hình tượng rồng đều liên quan đến đức phật và xuất hiện nhiều lần trong các kinh điển phật giáo.

 

Bình gốm hoa sen mang giá trị đặc biệt về khoa học, lịch sử và là tác phẩm nghệ thuật nổi trội về giá trị thẩm mỹ, tiêu biểu cho phong cách trang trí đồ gốm của một thời đại. Trình độ thẩm mỹ, giá trị tư tưởng được truyền tải qua các họa tiết hoa văn. Những thông tin về chất liệu, bằng chứng kỹ thuật là những tư liệu quý giá trong nghiên cứu lịch sử gốm sứ.

 

Như vậy cho tới nay Bảo tàng Quảng Ninh có 08 Bảo vật Quốc gia, trên tổng số 09 Bảo vật Quốc gia của tỉnh Quảng Ninh. Cùng với các Bảo vật khác, Bình gốm hoa sen đang được lưu giữ, bảo quản, trưng bày và phát huy giá trị tại Bảo tàng Quảng Ninh, phục vụ nhu cầu tham quan của du khách trong và ngoài nước./.

 

Đặng Hoa